Zabytki
Powiśle i Solec
Obszar pomiędzy Traktem Królewskim a Wisłą od XVII wieku był
zabudowywany przez rody szlacheckie, zaś w XIX wieku tereny te
zamieszkiwali drobni rzemieślnicy i biedota. Z zachowanej do dziś
zabudowy rezydencjonalnej wyróżnia się pałac Ostrogskich (proj.
Tylman z Gameren). Ponadto renesansowy pałac Zamoyskiego (1870 r. proj.
Leandro Marconi). W północnej części Powiśla, osiedle
mieszkaniowe Mariensztat z lat 40. i 50. XX wieku. Na Solcu m.in.
późnobarokowy pałac Symonowiczów w Warszawie pałacyk
Branickich-Lubomirskich (po roku 1779, proj. Szymon Bogumił Zug). Przy
Rynku Soleckim stoi barokowy dawny kościół Trynitarzy z 1726
roku. Jego metryka sięga XIV wieku. Wewnątrz m.in. obraz Michaela
Willmanna „Męczeństwo św. Bartłomieja”.
Ujazdów i Łazienki Królewskie
Głównym zabytkiem historycznego Ujazdowa jest barokowy zamek
Ujazdowski wzniesiony w roku 1624 przez Matteo Castelliego na miejscu
starszej rezydencji książęcej. Obecnie siedziba Centrum Sztuki
Współczesnej. Nieopodal na Agrykoli pomnik Jana III Sobieskiego
dłuta Franciszka Pincka z 1788 roku. Łazienki Królewskie
założone zostały w drugiej połowie w XVIII wieku z inicjatywy
króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Całe założenie było
zrealizowane przez architektów królewskich: Dominika
Merliniego i Jana Chrystiana Kamsetzera, kolejne zabudowania w
pierwszej tercji XIX wieku zaprojektował Jakub Kubicki. Centrum
założenia tworzy Pałac Na Wyspie, z zachowanym niemal kompletnie
wystrojem wnętrz (m.in. Sala balowa, Gabinet Króla, Galeria
Obrazów). Dekorację malarską i rzeźbiarską wykonał m.in.
Marcello Bacciarelli i Jan Bogumił Plersch. Klasycystyczny
wystrój wnętrz i wyposażenie zachował również Pałac
Myślewicki (m.in. Sypialnia i Sala Jadalna) i Biały Domek (m.in.
Pokój Bawialny, Sala Jadalna). W Starej Pomarańczarni mieści się
Galeria Rzeźby Polskiej. Ponadto na terenie Łazienek znajdują się m.in.
Stara i Nowa Kordegarda, Podchorążówka, Teatr na Wyspie,
Ermitaż. Z XIX-wiecznej zabudowy Łazienek wyróżnia się Belweder
zbudowany w latach 1818-1822, proj. Jakuba Kubickiego. Tenże architekt
wzniósł także m.in. Świątynię Egipską i stajnię.
Bielany i Żoliborz
Najcenniejszymi zabytkami na terenie dzielnic Bielany i Żoliborz są
Kościół Matki Bożej Królowej Polski na Marymoncie
(XVII-XIX w. proj. m.in. Tylman z Gameren), kościół św. Marii Magdaleny na Wawrzyszewie
(XVII-XIX w.), zespół kościelno-klasztorny Kamedułów
(XVIII wiek) oraz Pałac Brühla na Młocinach. Wszystkie cztery
obiekty cechuje styl późnobarokowy. Z obiektów
militarnych do najcenniejszych obiektów zalicza się m.in.
zabudowania warszawskiej Cytadeli oraz fortyfikacje Twierdzy Warszawa
(m.in. fort Wawrzyszew). W centrum Żoliborza zachowała się
modernistyczna zabudowa z okresu międzywojennego. Są to osiedla
Żoliborz Dziennikarski, Żoliborz Oficerski i Żoliborz Urzędniczy,
wzniesione w latach 20. i 30. XX wieku, według projektów m.in.
Tadeusza Tołwińskiego, Kazimierza Tołłoczki, Aleksandra Bojemskiego i
Romualda Gutta.
Wola, Bemowo i Włochy
Na terenie przemysłowej Woli zachowała się częściowo zabudowa z okresu
XIX-wiecznej industrializacji Warszawy. Są to m.in. zakład Platerniczy
Norblinów, neoromańska elektrownia Tramwajów Miejskich w
Warszawie (obecnie siedziba Muzeum Powstania Warszawskiego), dawna
gazownia z neoromańskimi zbiornikami gazu w formie rotundy, wieżą
ciśnień i zabudowaniami (obecnie Muzeum Gazownictwa), fabryka Lilpop,
Rau i Loewenstein. Z zabytków o charakterze militarnym m.in.
fragmenty zabudowań twierdzy Warszawa: forty P, Blizne,
Chrzanów. Sztukę sakralną Woli egzemplifikują neoromański
kościół św. Augustyna na Nowolipkach(proj. Edward Cichocki i
Józef Huss), neogotycki kościół Świętych Stanisława i
Wojciecha (proj. Konstantyn Wojciechowski)
ponadto cerkiew prawosławna św. Jana Klimaka. We wschodniej części
dzielnicy Cmentarz Powązkowski z licznymi zabytkowymi nagrobkami i
rzeźbami gł. z XIX i XX w.
Ochota
Na obszarze Ochoty zachowały się głównie zabytki architektury
mieszkaniowej i przemysłowej z XIX i XX wieku. Do najcenniejszych
zaliczane są Filtry Lindleya wzniesione w latach 1883–1886 według
projektu Williama Heerleina Lindleya. Zachował się komplet zabudowań,
m.in. siedziba dyrekcji, wieża ciśnień, hale filtrów powolnych,
zakład filtrów pospiesznych, zbiorniki wodne i komory podziemne.
Przy Alejach Jerozolimskich i pl. Narutowicza kilka eklektycznych
kamienic czynszowych. W centrum Ochoty, przy pl. Narutowicza
eklektyczny Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP (proj. Oskar
Sosnowski) wyb. w l.1911-18 oraz przy ul. Barskiej Gmach Izb
Rzemieślniczych im. św. Antoniego (tzw. Antonin) wyb. w l. 1910-13. Z
okresu międzywojennego zachował się duży zespół osiedli
mieszkaniowych (m.in. Kolonia Staszica, Kolonia Lubeckiego), willi oraz
budynków użyteczności publicznej (m.in. Gmach Ministerstwa
Komunikacji, XXI LO).
Mokotów, Wilanów i Ursynów
W południowej części Warszawy (Mokotów, Wilanów i
Ursynów) zachowało się kilka zabytków architektury
sakralnej i rezydencjonalnej z XVII-XIX wieku o wysokiej klasie
artystycznej i historycznej. Z okresu panowania Jana III Sobieskiego
zachował się kościół Bernardynów na Czerniakowie (proj.
Tylman z Gameren) oraz zespół pałacowo-parkowy na Wilanowie,
którego pałac (1670-1686, proj. Augustyn Locci) z zachowanymi
barokowymi komnatami (m.in. Wielki Salon Karmazynowy) i wystrojem
(m.in. malowidła Jerzego Eleutera Siemiginowskiego) pełnił funkcję
rezydencji zwycięzcy odsieczy wiedeńskiej. Z okresu klasycyzmu pochodzą
Królikarnia na Mokotowie (proj. Dominik Merlini), Pałac
Krasińskich na Ursynowie (proj. Piotr Aigner) oraz Pałac Potockich na
Natolinie (proj. Szymon Bogumił Zug), klasycystyczny dwór Ksawerego Pusłowskiego, neogotycki Pałac Szustra i eklektyczna Żółta Karczma (proj. Francesco Maria Lanci,
obecnie Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego). Z architektury
militarnej zachowały się zabudowania Twierdzy Warszawa (m.in. forty
Mokotów, Służew, Służew).
Praga, Białołęka, Targówek, Wawer, Rembertów i Wesoła
Najstarszym zabytkiem na terenie prawobrzeżnej Warszawy jest
kościół Świętego Jakuba na Białołęce, gotycki, z XIV i XV wieku.
Cennym zabytkiem pozostaje drewniana willa letniskowa Świdermajer
zbudowana w stylu Nadświdrzańskim zlokalizowana na osiedlu Płudy.
Pozostałe cenne zabytki sakralne znajdują się w centrum Pragi: barokowy
kościół Najświętszej Matki Bożej Loretańskiej (1642 r. proj.
Constantino Tencalla) oraz neogotycka katedra Świętych Michała i
Floriana (1887-1904, Józef Pius Dziekoński) i cerkiew Marii
Magdaleny (1867-1869, proj. Nikołaj Syczew). W obrębie centrum Pragi
zachowała się wielkomiejska zabudowa mieszkaniowa z XIX/XX wieku.
Ponadto klasycystyczny Gmach dawnej Komory Wodnej (proj. Antonio
Corazzi). W południowej części Pragi zachowały się zabytki
klasycystyczne: rogatki Grochowskie (proj. Jakub Kubicki) oraz Dworek
Grochowski (proj. Fryderyk Albert Lessel). Z okresu międzywojennej
awangardy najcenniejszym zespołem architektonicznych jest zabudowa
Saskiej Kępy, a ponadto wille w Wawrze, Aninie i Międzylesiu. Z
zabudowy militarnej ocalał Fort Śliwickiego na Pradze-Północ.
Darmowy hosting zapewnia PRV.PL
